www.skladnica-gornoslaska.pl                             o stronie                             bibliografia                             kontakt

ZAKON CYSTERSÓW W RUDACH - OKRES ŚREDNIOWIECZA

LOKALIZACJA OPACTWA W RUDACH

Średniowieczni książęta śląscy - ulegając niejako ówczesnej modzie oraz sile odnowy religijnej zakonu i potędze ich nowinek gospodarczych - chętnie sprowadzali cystersów. Tym samym dostrzegali w nich ważnego sprzymierzeńca w religijnym, gospodarczym i kulturowym rozwoju Śląska. Dzięki ich inicjatywie powstały na Dolnym Śląsku opactwa:(1)

- Libiąż (1175r.)

- Henryków (1227r.)

- Kamieniec (1247r.)

- Krzeszów (1292r.)

Wszystkie one były filiami opactwa macierzystego w Pforcie.

Opactwo nad rzeką Rudą było pierwszą zrealizowaną fundacją cysterską na Górnym Śląsku. Ponieważ książętom górnośląskim - Kazimierzowi (+1229) i jego synowi Władysławowi (+1281/1282) - zależało ona utrzymaniu pozycji bycia samodzielnym władcą, niezależnym względem wrocławskiej stolicy, dlatego swoją ofertę utworzenia fundacji skierowali do opactwa w Jędrzejowie ( filii macierzystego opactwa w Morimond).(1)

Jego lokalizacja nie była wydarzeniem jednorazowym, a proces ów trwał wiele lat.

- pierwsza lokalizacja nastąpiła prawdopodobnie w latach dwudziestych XIII wieku książę Kazimierz Opolski próbował nadać bagniste tereny cystersom między rzekami Stradunia i Osobłogą; (1)

- druga lokalizacja według dokumentów posiedzeń kapituły generalnej z 1238r. informuję o lokowaniu nowego klasztoru w miejscowości "Vosic" (Woszczyce), leżącej na wschód od Żor. Najazd Tatarów w 1241 roku i tym razem pogrzebał ów projekt; (2)

- po raz trzeci z ofertą fundacji wystąpił książę Władysław Opolski. Tym razem na teren lokalizacji przyjęto doline rzeki Rudy. Oferta księcia została przyjęta. (2)

Klasztor i kościół nad rzeką, początkowo - na cześć księcia fundatora - nazwano "Wladislavia". (3)

Około 1303 r. zakończono budowę kościoła i przylegające go do niego klasztoru. Nazwę "Wladislavia" z biegiem lat zastąpiono nazwą Rudy (po niemiecku Rauden). Cystersi przed 1700 rokiem - pamiętając o modlitewnym zobowiązaniu - wystawili księciu fundatorowi epitafium w kaplicy Krzyża Świętego. (4)

Średniowieczny klasztor podporządkowany był klasztorowi macierzystemu w Jędrzejowie. (7).

Kiedy klasztor w Jędrzejowie dotknęły zawirowania reformacyjne, rudzkie opactwo w 1532 r. uzyskało pełną samodzielność, łącząc się z dolnośląskimi opactwami w prowincji czeskiej, a później śląskiej. Opaci z Rud w zgromadzeniu stanów zajmowali pierwsze miejsce wśród duchowieństwa. Powstałe jako filia rudzkiego konwentu opactwo w Jemielnicy ( założone przed 1289 rokiem) z końcem XVII wieku również uzyskało pełną niezależność. (8).

   

Książę Władysław opolski - jeden z fundatorów kościoła i klasztoru Cystersów w Rudach (1252-1258).

   

CYSTERSKIE OSADNICTWO ŚREDNIOWIECZNE

Rudzcy cystersi odegrali pierwszorzędną rolę w kształtowaniu dzisiejszego oblicza ziemi rybnickiej i raciborskiej. Z chwilą przybycia do Rud rozpoczęli akcję kolonizacyjną na swoich włościach. (5)

W 1260 roku Rudy - dzięki książęcym nadaniom - posiadały osiem wiosek: Stanicę, Dobrosławice, Jankowice (Rudzkie), Maciowakrze, Rudę Kozielską, Woszczyce, Zawadę (Rybnicką), Boguszowice oraz część wioski Pogrzebień. Ponadto do opactwa należały lasy w okolicach Gliwic, dobra ziemskie w Woszczycach na zachód od Żor i 3 wioski na Żywiecczyźnie. (6)

Powierzchnia wiosek klasztornych przekraczała 11 tys. ha (w tym 8 tys. ha lasów) a, dalszych 7,5 tys. ha cystersi pobierali dziesięciny. (7)

W niedługim czasie wybudowali oni klasztor i połączyli bezpiecznym szlakiem komunikacyjnym Racibórz z Gliwicami, Koźlem i Rybnikiem i dalej z Bytomiem, Cieszynem i Krakowem. Książę dzięki kolonizacji i karczowaniu lasów otrzymał nowych poddanych oraz poważne sumy pieniędzy w książęcym skarbcu, w tym przypadku musiał on dzielić się z zyskiem z mnichami. Historycy za okres powstania fundacji podają lata 1252 - 1258. (2)

Cystersi pomnażając swoje dobra dbali jednocześnie o potwierdzenie przywilejów fundacyjnych u kolejnych władców. Takie dokumenty wystawiali min.; książę Kazimierz Opolski w 1283r., książę Walenty Raciborski w 1520r., książę Jan II Opolski w 1525r.; król czeski Ferdynand Habsburg w 1534r. i cesarz Leopold Habsburg w 1660r. (7)

FRAGMENT MAPY - DUCHE DE SILESIE ET MARQUISAT DE MORAVIE - MIEJSCOWOŚĆ RAUDEN NA MAPIE OZNACZA RUDY

   

RUDY - DUCHOWE SERCE

"Hanc graciosam B. Mariae effigiem perpetuo cultu venerandam serenissimi fundatores Vladislaus Casimirus obtulere MCCXXVIII"

"Ten obdarzony łaskami obraz błogosławionej Maryi, nieprzerwaną czcią mający być uwielbiany, najjaśniejsi fundatorzy Władysław i Kazimierz ofiarowali w roku 1228"

Napis wskazuje na wiekową tradycję posiadania obrazu "książęcego skarbu" i to jeszcze z okresu przed zaistnieniem opactwa.(9)

Rzeczywiście prawda jest wciąż żywa w świadomości parafian i miłośników. Wszak obraz ów (a w zasadzie jego starszy pierwowzór) przekazali cystersom z Jędrzejowa książęta opolscy Kazimierz i Władysław w 1228 roku w czasie ich pobytu w Krakowie. Cystersi mieli przybyć wraz z tymże obrazem do Rud i zapoczątkować kult Matki Bożej.(10)

   

Sanktuarium Matki Bożej Rudzkiej Pokornej w Rudach - WIĘCEJ ZDJĘĆ TU

ZDJĘCIA SYLWESTER KACPRZYK - SKŁADNICA GÓRNOŚLĄSKA

SERDECZNE PODZIĘKOWANIA ZA UDOSTĘPNIENIE INFORMACJI Z KSIĄŻKI "CYSTERSKIE DZIEDZICTWO RUDZKIEGO SANKTUARIUM" AUTOROWI - KS. DR PIOTROWI GÓRECKIEMU"

literatura - źródła opracowania/fragmenty książki

(1)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.24

(2)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.25

(3)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.28

(4)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.28

(5)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.35

(6)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.36

(7)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.38

(8)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.39

(9)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.127

(10)- Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium - ks. Piotr Górecki str.127

Literatura - dane bibliograficyne

- ks. Piotr Górecki "Cysterskie Dziedzictwo Rudzkiego Sanktuarium" - Gliwice - Rudy 2012 r.