www.skladnica-gornoslaska.pl                             o stronie                             bibliografia                             kontakt

MIASTO TOSZEK

MIASTO TOSZEK I MURY OBRONNE

Według ustaleń J. Horwata pierwszą wzmiankę pisaną o Toszku zawiera bulla z 1193 r., gdzie odnotowano villa Tassau, w której znajdował się kościół. W 1222 r. z kolei po raz pierwszy odnotowano obecność urzędu kasztelana toszeckiego. Lokacja miasta nastąpiła dopiero w XIV w.. Analiza J. Horwata w sposób przekonywający umieściła to wydarzenie pomiędzy 1306 r., w którym niejaki Fryderyk wzmiankowany był jako mincerz książęcy, a 1309 r., gdy pełnił on już funkcję wójta toszeckiego.

Historia miasta jest w źródłach pisanych bardzo słabo naświetlona. Możemy na ich podstawie odnotować, że od co najmniej 1421 r. w mieście pełniła urząd miejska rada. W 1433 r. miasto najechali i spalili husyci. Pomiędzy 1445 a 1484 r. Toszek stał się stolicą niewielkiego księstwa rządzonego przez Przemysława (1445 - 1484). Wydaje się, że jest to najlepszy okres rozwoju miasta. Zdaniem badaczy książę ten odbudował zamek po najeździe husyckim. Jemu też, całkowicie autorytatywnie i bez poparcia w źródłach, J. Chrząszcz przypisał budowę muru obronnego wokół miasta . Książę Przemysław w trakcie wojny trzynastoletniej poprowadził do Prus oddział śląskich zaciężnych. Z czasu jego panowania, z 1447 r., znane są rachunki świętopietrza, z których wynika, że w mieście mieszkało tylko około 440 osób.

Po jego śmierci księstwo trafiło w ręce Macieja Korwina, a następnie jako obiekt zastawów w ręce kolejnych możnych, by ostatecznie zostać włączonym do księstwa Jana Dobrego (1495 – 1532). Po jego śmierci z kolei terytorium przejęli Hohenzollernowie1. W związku z tymi wydarzeniami w 1534 r. spisano urbarz, który niestety nie zachował się do naszych czasów. Fragmenty publikowane przez J. Chrząszcza pozbawione są informacji o umocnieniach innych niż zamek.

Powierzchnia średniowiecznego układu urbanistycznego Toszka wynosi około 5,5 ha, obwód zaś około 880 m. Stan badań nie pozwala określić daty powstania obwarowań Toszka. Miało to miejsce na pewno przed 1537 r., gdy te znalazły się na weducie. Sugestia, że fundatorem był dopiero panujący w połowie XV w. książę Przemysław jest prawdopodobna, brak jednak argumentów źródłowych.

Toszek posiadał prawdopodobnie murowany obwód wokół całego miasta. Wedle relacji J. Chrząszcza opartych na niezidentyfikowanych starszych źródłach miał on 6 m wysokości i 1 m grubości. Pozbawiony był krenelażu, a obronę czynną umożliwiał ganek obrońców z przedpiersiem z wąskimi strzelnicami.

Do miasta prowadziły dwie bramy. Według panoramy z 1537 r. obie miały formę wieżową. Brama od wschodu zwana Pyskowicką lub Tarnogórską miała kształt prostokątnej wieży o trzech kondygnacjach murowanych i drewnianej izbicy z wysokim dachem. Brama Strzelecka, prawdopodobnie również o wieżowej formie, już w czasie powstania weduty Gernuga popadła w ruinę.

PODSTAWOWE DANE MIASTO

Miasto Toszek

Własność książeca

Liczba mieszkańców 440

Powierzchnia (ha) 5.5

PODSTAWOWE DANE FORTYFIKACJE

Grubość muru 1,0 m ?

Liczba baszt 0

Wieże 0

Bramy główne 2

FORTYFIKACJE - FOTO

BIBLIOGRAFIA:

Serdeczne podziękowania dla Pana Arkadiusza Przybyłoka za zgodę wykorzystania jego rysunków i fragmentów tekstu z Pracy Doktorskiej.

W opracowniu użyto fragmentów tektów oraz rysunki Pracy Doktorskiej "MURY MIEJSKIE NA GÓRNYM ŚLĄSKU W PÓŹNYM ŚREDNIOWIECZU" - Arkadiusza Przybyłoka

zdjęcia: Sylwester Kacprzyk

źródło: Repozytorium Prac Doktorskich Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego